Tutur Buana Puraka

Tutur Buana Puraka

Widhi Tattwa - iki Tutur Buana Puraka

Om awighnamastu nama sidam 

Iti tutur buana puraka, 

duk ida pêranda wawu rawuh, ica ida ngikêt ada anggen ida kakawin, Nitisastra, sakeng mula tutur lêwih, tur wit nyambut tutur putra sasana sane mamêrihang sang sadhu sami, natan lian sarining kapatian, pamor ring tarya suksmane, ring maha padma mungguh, reh ika wiwitin sami, sami sadaging jagat, sami-sami ipun, sadadian panca maha bhuta, akasa, teja, bayu, apah, prêtiwi, sami mêdal saking irika, sane mawasta bata prêbawa seyetthi, dados sampun mawindu, bayaya ongkara tulen, nghing kari dados katuduh, durung nyata, durung sajati, durung mawasta, sadasamidang durung, kari rasane jêjêhan, kari matah, gêlis madêmang kapêlêk, jêrih kapanêsan, krana panês saking tênggang, krana tênggang tatan hana kawasa, ngajêngang ulam, punika tan hana panggih rahayu, sawireh sarêng sami manusane, ngaba cacad, sasoring langit, sawatêke madaging angkihan, miwah madaging matane, sanadyaning buron sêmut, miwah asing kutunin bumi, samian nira mamêrihang ne utama, nêrus, sane tan kêna inucap, nghing sidane tan sida, hyang widhi sampun uning jadmane arang wikan, katuturane lintang lêwih, kocap sane tan madaging cacad, kojar ring salontarane, sane sampun kasumbung tur kasêmbah dening jagat sami masih matra madaging cacad, klikliking cacad, durung têrus rahayu, salingke jadma manuse, sane makrana bêcik, tan pati cacad-cacadin, sami pada ngaba cacad, gunung agung punika pinih luwih tur kapuji, dening jagat kabeh, dingine sane cacad irika:

• Sanghyang Surya panas tejan ida, 
• Sanghyang Ulan misi bungkut, 
• sagarane matoya pait, 
• Sanghyang Indra capala ida, 
• Sanghyang Wisnu ngangon lêmbu, 
• Sanghyang Sangkara nila kanta kêni wisya kalakuta duk riyin, kala ngiyiting mandara, 
• sêkar tunjung bunga pinih luwih yan rêsêpang masih misi cacad, reh ring watêk mijile, 
• cêndanane dewan taru, gowokne misi lalipi, punika cacad nyane, 

ngaba ala ayu, langkung sêngka ngimpasang, sami gaya nadyan cacad, mangde kikit, tan dadi tarakanrangan.

Ya nika putunganing manah, yan hana manah rahayu, wênang ngêtut pangkat sang Pandita, yan sang Pandita sampun lêwih, wong sabaranag wênang turut, ane makayun rahayu, sane munggah lingning aji, yan hana wong bagus, tan suwe bagus, yadian ia sugih mas pipis, tan hana awe tapa malaran, patut ia ngaturang punia, bantêne ring sang hyang Titah malih yan pitra rêna ring pianaknia, muang bibi, muang ring kadang, sami trêsna antuking ring mas slaka muang pipis, muang uma nasi, boya awet palania dana nistane kadi toya di don candung, atutnia, hêning kantên mapulungan, yaning gêmêl ia tong bakat usud, tan hana mala lêtuh apan ia kalise tidong agigis, yaning ne bawose ring tutur, sane awet papalarania wênang madana puniane kalagu, muah maweh tuture ayu tur ajahin ia darma, punika ne awet palarane, muah misunayang pianake luh paling kêliha, sane kari daha, punika sane awet palarania, tuhu dana utama, wastania, tur madana punia, malih nyulurang titir, yaning samadi tanpa brata puja yoga, muang sanghyang Aridina, ne rajêgang, mangde sampun dawuh, yaning dania, ne awangun, hana pamalêsing dewa, magutan alane, ngamargiang punia satu, palane tikêl sapuluh, yaning nuju gra, nikêl sasian punia, ne asiki sampun langkungina, alane yaning manuju tapa ganda, kala sang sadu masadana punia, palane langkung lêwih, tanpa watês palane, punia sanunggal malih ipun ya antantara kalan ipun, tan tilêm purnama, masangang punia, punia sanunggal yaning muniain kadang aji, puniane sanunggal tikêl apisan, yaning muniain sang wiku putus, yan ia maweda, punia tunggal nikêl siu, pangwalêse saking singid, yaning wonge nyadia rahayu, nulurang krêti, yaning nyidayang ngamanggêhang asapunika, têlas alane, dewa ya, mahyang yaning pêpêk pakrêtine ring Widhi, muang ring siwania, malih ring sanak kadang, aji, yaning sampun saking las, tan wawanêng pamalêse saking dewa, sapunika kojarnia, sastra utama tingkahe manangun punia, ngangge nista, madia yaning maweh tuak ulam nasi, kawastanin dana nista, yaning maweh wastra kampuh, sane alus-alus, sanadianing mas slaka, muang pipis kawastanin dana madia, yaning mawehang anakluh tur pianake dêha, utamaning dana ngaran, yaning mawehang tutur kojarning sastrane ayu, antuk sang wiku tur ajahin darma, punika ngasorang dana sami, nadian akeh yaning sampun manurut, tur manahe lila karahayuan, pinika palane kalangkung lêwih, nadian akeh yaning tan maturut, sakadi padang tua aking tinibaning kunang, pêdas puwun ia, tanpa unduk, karana mapunia ngêlêngang manahe manadi suci, mangda sampun ical palane, dana tur malih patute magêhang kertine, nanging dasare mangda hêning, tur mangda lila, yaning sampun lila, semer satus alah, dening tlagane asiki, tlaga alit tur daken kêna ngalahang sumur satus apan ia makuru têpêt, nesampun ia patut punika rahayu, magawe pala, tlaga abêsik kalangên dening yadnya apisan, yadnya satus kalahanga dening putrane asiki, nanging putrane mabrata kasaktian, brata satyane pinih lêwih, ne satyania istri utama, satya brata, deni brata liu, brata satyane pilih, lêwih, wyadin papinetan, sue manggih papa yaning mamanah rahayu, mangde kukuh ngamêl kadarman, tur pagêh mapunia, mangda sampun linyok ring ujar:, 

• yaning linyok ring sato asu, sataun papa kinêlar ring kawah, 
• yaning linyok ring manusa, yan pada linyok ring pada manusa, sabarang, satus tahun ia kinêlar ring kawah, yan linyok ring sang ratu, siu tahun papa kinêlar ring kawah, 
• yan linyok ring sang wiku putus, limang iyon papane kinêlar ring kawah, 
• yan linyok ring dewa, sapuluh iyon papa, kinêlar ring kawah, 

sami kang wênang tahun, puniki ujar linyok, tanpa mangguh yaning papaning wang, panca drêta wastane, mangotsawa, 

• yaning mangotsawa, tan pahingan nrakane, 
• yaning manomah wadu, 
• sane kaping tiga, ujar ring arêp maurip 
• kaping pate, ujar karaksa ring pitra, 
• yaning kaping lima, rikala gaguyon 

yaning ujar dadua tan urung mamangguh papa, tinampenan antuk dane ipun, apang sampun salah surup, ngawastanin ane mawasta adua, rêrêhang papasten malih ring tutur sarascaya, bawos bagawan Biasane, punika sane kasumbung, antuk pandita sami, pada dibyaning mujiang tutur, punika patut elingang, sakatahing manusa mamanah rahayu, rêrêhang tatrangan ring buana puraka saking pangandikan ida bhatara Siwa ne riyin ring bagawan Wasista, ngwilang lakoning manusane sami, yaning brahmana masaratan ya mangaji tur masasanjan mangrêngu kertti, wênang madana punia, manêlêbang matirta, mahati suci miwah yan mawarah-warah makadi ne wênang malaku ngawikonnin, pacang manggih papa, rauh pitarane, tinêmu ring sanak putunia pada amanggih papa, muang sêkadi sang ngapapa dana punia, 

yaning mapunia ring Siwa Buddha Bhujangga, tan hana patut nia tinutang sang Trini, mlaku ngawikonin, pacang manggih papa, rauh têkening pitarane, tinêmu ring sanak putunia, pada amanggih papa makadi nanggapa dana punia ring Siwa Buddha muang Bujangga rua wêlas cacakania, yan:

1. apisan madarma,
2. Madan satua,
3. Madan tapa,
4. Madan ia dama,
5. Madan imong,
6. Madan saritah,
7. Madan ia hêrih,
8. Madan ia titiksa,
9. Madan ia Surya,
10. Madan nian yadnya, surya yadnyane patuh asiki, madan dana,
11. Madan ia drêsti,
12. Ne madan ia ksama,

Ne mangkania malih trangang, sane madan ia darma, polos ia jati, tan ia bisa linyok, madan satia kalintangan pagêh, sane madan tapa kirangan kadi sayan, sane madan dama magawe iliki jagat sami, sane madan wimatsaritah tan hana bisa ngatin kayun, sane madan wahêrih madan wirang sane patut wirangang samaya uning titiksanane agêngania kroda, sane madan ia tiksna tan wênang tiru, sane madan tan hana mamanês, sane madan yadnya, têlêb ia mamuja samidaning mapuniane pêpêk, sane ning drêsti mangda kasidayang ia amanggih hêning, sane madan ia ksama, madan ia hêlan, hêlane madan pagêh, narima ring satitah, norana surud, ia ginawe bêcik, punika bratan sang Brahmana, muang Buddha Bujangga 

yening bratan sang Ratu luwih têhêr malajahang sanghyang, tadah pagêh mahêning otrane, magawe yadnya putus, simaning yadnya nasarin nikang wadua, ngardi karahayuan, ring sawatêking kawula gotra, tan pêgat ia ngawea dana, punika darmaning sang Ratu, yan ulah watêk Wesia wênang muruk ring sang Brahmana muang ring Bujangga, miwah ia ngarap puniane ring kalaning dewasa rahayu, miwah ring hyang Tri gêni, malih muruk ia madum-duman ring sawatêking sandesa, punika bratane Wesia, saking bawos Bagawan Biasane ulahning Sudrane wênang manewaka ring Siwa Buddha Bujanggane, yan ia punia mapunia têlas papan ipun punika bratan Sudrane, puput yasaning Sudra, dadi manggih rahayu, apan sudrane mijil saking lêpan ida Sang Hyang Brahma, saking lêpa lêpaning suku kalih, sane kawuwus rêsi Siwa Buddha, mawasta Brahmana sang ratu, malih sang Bujangga aji yaning Sudra wastaning, salah dunung ucape sêntana manega, Pasek, Gaduh tanggal tameng, kabalan, maslaik, wênang sane punika sami sisia Sang Bujangga, sisia Sang Brahmana, sang watêk Ratu, duaning madaksina carik, tuluk tayukan, muang jadma kurênan, yan hana wong ditani manangkên singgih, ditani juga pakadangania ginawe singgih ika ngaran weya mula ya tani ika dadi juru prawu, juru dagang, juru panitihan, Sudra ugi wastan ipun, wentên malih jadma pêtang prakara sane tan hana mijil saking Brahmana 18 akuehnia, panca karma wastane, cêndala kalih, ring kaping têlune sadia mêlong pat, santunca karma ring hana cêndala, toya anut cêndala mamewêlas, candunca punika tunggil, ring buanane kabeh, sami ngangge nista madya sami sampun ring buana puranane mungguh, irika pastiang cacakane siki-siki, mawasta panca karmaning cêndala miwah mêleca santunca punika, ada Bagawan Siksa muang Bagawan Prasune mamitutur ring sisiane, sane madan ida Isanedwaja, maulah yasa patut ngamanggêhang wangsa luhur, wiadin sang Brahmana maraga utama luwih bawose, yaning tan patut ulahe ngutang kawongan ngaran, dadi jadma daridra punika, kalane kari maulah dudu, dadi sato ya satone paling nista, sato punika, kari masolah dudu, dadin buron kidang, ikidang kari maulah dudu, dadi kêdis ia sane pilih kasar, ikêdis masih ia masolah ia dudu dadi be sarapan kari maulah tan yakti, dadi lêlipi kagila-gila ya, masih maulah dudu, dadi kailiking jagat kaliwat agung papania, tan hana kasupat dening Rsi Sewasogata, saluir mareka ala tan simpang alane, salingke manusane ditani, Brahmana, Sang Ratu, muang Dewa, yaning ulah dudu, sama papane, sang Hyang Indra masih papa nêraka, witing ginawe rusak idetia giwrata, saling ke jadma manusa, sabareng magawe ala, muang langkung ia, muang tara menak, ngaku menak, sami mamangguh papa ika, eling akene, yening mapakayun rahayu apan saking pitutur Sang Hyang Dharma ne nguni, ring Sang Panca Pandawa mangda kasidayang amanggih rahayu, punika eling kene, salamine rasan-rasane ring ati, arcanane yang ring manah kaitungang maguru ping sasta, yening durung têrang pamanggihe, mangda sampun papane kalintangan sakit malih maguru ping sawelas, ring sampun maguru ring sawelas, matemahan pangguh papane, ika ngaran papa nista, yaning maguru ping pitu, maguru ping lima, nista madya ngaran, yaning maguru telu, utama, pateh ring ngapisane, hana malih ngawastanin maya sane kaping telu, sane apisan, hana ngawastanin utama jati, anging itungang anake wiku, kandaning sastra, kertin sang pandawane saking pangandikan ida Batara Darma, linging niti sarane, mula tutur buana purana, kaikêt antuk ida pranda Wawu Rawuh, anggen ida kakawin niti sara, sampun nika pangandikan ida sang Hyang Darma, wilang pangkat sêmbahe ingêt akene, ia ring ati, tingkah jadmane masêsêmbahan, sêmbahe madon ring guru laki watês nia ring gut, mucuping jêrijinia, anak maguru laki, wastane rahayu, sang wadu, yaning sang lanang tan wênang nyêmbah wadune, yaning sang lanang maru wadu ring wawu matêmune ring wadu makrêti, tan hana sasêmbahan yening sampun mobot, sang wadu ika sang lanang ngelingang pisan tan wênang ngungkulin sang wadu, ritatkala tan wênang lawatin, sang lanang tan wênang magunting, muang masêsangi, puput tutur iki.